hronic Epididymitis နာတာရွည္ ေယာက္်ား အေၾကာေရာင္ျခင္း

ကၽြန္ေတာ္ Chronic epididymitis အေၾကာင္းသိခ်င္လို႔ပါ။ ဆရာေရးထားတဲ့ Epididymitis အၾကာင္းဖတ္ ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ကၽြန္ေတာ႔မွာျဖစ္ေနတာ ဘာလည္းဆိုတာ သိရပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္က chronic epididymitis ကို ကုသနည္းသိခ်င္ပါတယ္။

Epididymitis and Orchitis က်ား အေစ့-အေၾကာေရာင္ျခင္း ကိုေရးျပီးပါျပီ။ အခုေရးမွာ က နာတာ ရွည္ျဖစ္ေနတာ အတြက္ပါ။ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တာနဲ႔ နာတာရွည္ျဖစ္တာ မတူၾကပါ။ ၂ လ ၃ လေနလို႔မွ မေပ်ာက္ရင္ အခုေရးတာကို စဥ္းစားပါ။ ျဖစ္တဲ့ဘက္မွာ တျခားဘက္ထက္ ေရာင္-ၾကီးေန မယ္။ ႏွစ္ဖက္လံုးမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

ေယဘုယ်ေျပာရရင္ ဘယ္ပိုး ကေနျဖစ္သလဲ မေျပာႏိုင္ပါ။ ဗက္တီးရီးယား၊ ဗိုင္းရပ္စ္ မပါဘဲလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အမ်ိဳးအစား (၁) တီဘီကလြဲျပီး တျခားပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ျခင္း၊ ရက္တိုျဖစ္တာကေန ျပန္ျဖစ္ျဖစ္လာတာမ်ိဳး၊ ပိုးက လိင္ကတဆင့္ကူးတာ ဟုတ္ႏိုင္သလို မဟုတ္တာလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အမ်ိဳးအစား (၂) တီဘီပိုးကေနျဖစ္ျခင္း၊
အမ်ိဳးအစား (၃) အျခားအေၾကာင္းမ်ာေၾကာင့္ျဖစ္ျခင္း၊ Epididymal cyst အက်ိတ္။ testicular cancer ကင္ဆာ။ Varicocele (ေဗရီကိုဆီးလ္) အေက်ာထံုးျခင္း၊ Vasectomy သားေၾကာျဖတ္ထားျခင္း၊ Amiodarone (Cordarone) ႏွလံုးခုန္မွန္ေအာင္ေပးရတဲ့ေဆး၊ Behcet's disease (ဘက္ဆက္) ေရာဂါ။ Testicular torsion ေခၚ တဲ့ က်ား-အေစ့ လိမ္ျခင္းလို အေရးေပၚျဖစ္တာနဲ႔ခြဲျခားရမယ္။ ဒါျဖစ္ရင္ အတင္းနာျပီး အန္ခ်င္မယ္။ ဒီအခ်က္နဲ႔ ခြဲျခားႏိုင္တယ္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
တေျဖးေျဖးခ်င္းေအာင့္-နာလာမယ္။ ေရာင္လာမယ္။ တဖက္တည္းျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ဆီးေအာင့္မယ္။ ဆီးခဏခဏ သြားခ်င္မယ္။ သြားခ်င္ရင္ အျမန္ေျပးရမယ္။ ကိုယ္ပူႏိုင္တယ္။ ဖ်ားရင္ ခ်မ္းႏိုင္တယ္။ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တာမ်ိဳး အစပိုင္းမွာ ပန္းအဖ်ားေပါက္ကေန အရည္တခုခုဆင္းခ်င္ဆင္းႏိုင္တယ္။ နာတာ က ေပၚလိုက္သက္သာလိုက္လဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေတာက္ေလွ်ာက္နာေနတာလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ရက္တိုဆိုတာ ၃-၅ ရက္အတြင္းျဖစ္တယ္။ ၃ဝ-၄ဝ%က ျဖစ္ေနေပမဲ့ မခံစားရဘူး။

စစ္ေဆးျခင္း
ဆီးထဲမွာ ၅ဝ% မယ္ဗက္တီးရီးယားေတြ႔မယ္။ ေသြးျဖဴဥမ်ားေနမယ္။ ဆီးထြက္ေပါက္ကထြက္တာကိုစစ္ရင္ ဂရမ္ပိုး အႏုတ္ျပတဲ့ပိုးေတြ႔ႏိုင္တယ္။ ဂႏိုးရီးယားပိုနဲ႔ (ကလာမိုင္းဒီးယား) ပိုးေတြ႔ႏိုင္တယ္။ ဆစ္ဖလစ္နဲ႔ HIV ကိုပါစစ္သင့္တယ္။ Voiding cystourethrogram (VCUG), Retrograde urethrography, Abdominal/pelvic ultrasonography, Radionuclide scanning and scintigraphy, Chest radiography, computed tomography, or excretory urography ဓါတ္မွန္နဲ႔ ပံုရိုက္စစ္ေဆးတာေတြလုပ္ႏိုင္တယ္။

ဘယ္လိုကုသမလဲ
Antibiotics ပဋိဇီဝေဆးမ်ား ၄-၆ ပါတ္ေပးတယ္။ Chlamydia trachomatis နဲ႔ Neisseria gonorrhoeae လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ပိုးေတြကို ဦးတည္ျပီး ေဆးေပးရမယ္။ ျဖစ္တဲ့ေနရာကို လႈတ္ရွားမႈနည္းေအာင္ေန ခိုင္းမယ္။ အနာသက္သာေဆး ေပးမယ္။ နာတာဆိုးရင္ ေရခဲတင္ေပးရမယ္။ ခြဲစိတ္နည္းေတြကို လိုလာရင္ လုပ္ရမယ္။ Epididymotomy နဲ႔ Orchiectomy ေတြေရြးရတယ္။

Antibiotics ပဋိဇီဝေဆးမ်ား
1. Ceftriaxone (Rocephin)
• Uncomplicated gonococcal infections ရိုးရိုး ဂႏိုးရီးယား 250 mg IM အသားေဆး ၁ လံုးထိုးပါ။
• Uncomplicated gonococcal infection of pharynx, cervix, urethra, or rectum ဂႏိုးရီးယား လည္ေခ်ာင္း၊ သားအိမ္ဝ၊ ဆီးျပြန္၊ အစာေဟာင္းအိမ္မွာျဖစ္ျခင္း 250 mg IM once plus azithromycin or doxycycline
• Gonococcal conjunctivitis ဂႏိုးရီးယား မ်က္စိနာျခင္း 1 g IM အသားေဆး ၁ လံုးထိုးပါ။
• Disseminated Gonococcal infection ပ်ံ႕ေနတဲ့ ဂႏိုးရီးယား 1 g IV/IM ထိုးေဆး၊ ၁-၂ ရက္ထိုးပါ။ ဆက္ျပီး Cefixime 400 mg ကို တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။
• Endocarditis ဂႏိုးရီးယားေၾကာင့္ ႏွလံုးသားေရာင္ျခင္း 1-2 g IV တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၄ ပါတ္ထိုးပါ၊
• Meningitis ဂႏိုးရီးယားေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ျခင္း 1-2 g IV တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ထိုးပါ၊

2. Doxycycline (Doryx, Vibramycin)
• Initial အစမွာ 200 mg/day တေန႔ ၂ ခါထိုးျပီး၊ 100-200 mg/day တေန႔ ၂ ခါေသာက္ပါ။
• STD Prevention လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါကို ကာကြယ္ေအာင္ 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါက 3-drug regimen ေဆး ၃ မ်ိဳးတြဲ (Ceftriaxone or Cefixime, + Metronidazole + Azithromycin or Doxycycline) ထဲကအတိုင္းျဖစ္တယ္။

3. Azithromycin (Zithromax)
• Gonococcal Urethritis/Cervicitis ဂႏိုးရီးယားေၾကာင့္ ဆီးျပြန္၊ သားအိမ္ဝေရာင္ျခင္း 2 g တၾကိမ္ တည္းေသာက္ပါ။
• Nongonococcal Urethritis/Cervicitis ဂႏိုးရီးယားေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ ဆီးျပြန္၊ သားအိမ္ဝေရာင္ျခင္း 1 g တၾကိမ္ တည္းေသာက္ပါ။
• Acute Pelvic Inflammatory Disease ရက္တို အမ်ိဳးသမီး တင္ပါးဆံုးတြင္းအဂၤါေတြေရာင္ျခင္း 500 mg IV ေဆးကို ၁ နာရီၾကာ ၁-၂ ခါ၊ သြင္းပါ။
• STD Prevention လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါကို ကာကြယ္ေအာင္ 1 g တခါတည္းေသာက္ပါ။ ဒါက 3-drug regimen ေဆး ၃ မ်ိဳးတြဲ (Ceftriaxone or Cefixime, + Metronidazole + Azithromycin or Doxycycline) ထဲက အတိုင္းျဖစ္တယ္။

4. Ofloxacin (Floxin)
• Acute, Uncomplicated Urethral and Cervical Gonorrhea ခ်က္ခ်င္းျဖစ္လာတဲ့ ဂႏိုးရီးယားေၾကာင့္ ဆီးျပြန္နဲ႔ သားအိမ္ဝေရာင္ျခင္း 400 mg တခါတည္းေသာက္ပါ။
• Nongonococcal Cervicitis/Urethritis or Mixed Infection of Cervix/Urethra ခ်က္ခ်င္းျဖစ္လာတဲ့ ဂႏိုးရီးယားေၾကာင့္ မဟုတ္တဲ့ ဆီးျပြန္နဲ႔ သားအိမ္ဝေရာင္ျခင္း 300 mg တေန႔ ၂ ခါ၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။
• Acute Pelvic Inflammatory Disease ရက္တို အမ်ိဳးသမီး တင္ပါးဆံုးတြင္းအဂၤါေတြေရာင္ျခင္း 400 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁ဝ-၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။
• Uncomplicated Cystitis due to E. coli or K. pneumonia ပိုးေတြေၾကာင့္ ဆီးေအာင့္ျခင္း 200 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္ေသာက္ပါ။ တျခားပိုးေတြေၾကာင့္ဆိုရင္ 200 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။
• Complicated UTIs ရႈတ္ေထြးတဲ့ဆီးလမ္းပိုးဝင္ျခင္းမ်ား 200 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁ဝ ရက္ေသာက္ပါ။

5. Ciprofloxacin (Cipro)
• UTI Acute uncomplicated ရက္တိုဆီးလမ္းပိုးဝင္ျခင္း 250 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္ေသာက္ပါ။ 500 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္ေသာက္ပါ။
• Severe/complicated ဆိုးတာျဖစ္ရင္ 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္ေသာက္ပါ၊ ဒါမွမဟုတ္ 400 mg IV တေန႔ ၂ ၾကိမ္ထိုးပါ၊ ၇-၁၄ ရက္ၾကာ။
• Urethral and Cervical Gonococcal Infections Uncomplicated ဆီးျပြန္နဲ႔ သားအိမ္ဝေရာင္ျခင္း (ရိုးရိုး) 250 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္ေသာက္ပါ။

6. Trimethoprim-sulfamethoxazole (Bactrim, Bactrim DS, Septra, Septra DS)
• Urinary Tract Infections ဆီးလမ္းပိုးဝင္ျခင္း 1 tab တေန႔ ၁ ျပားေသာက္ပါ။

7. Levofloxacin (Levaquin)
• Complicated UTI/Acute Pyelonephritis ရႈတ္ေထြးတဲ့ ဆီးလမ္းပိုးဝင္ျခင္းမ်ား 250 mg တေန႔ ၁ ခါ၊ ၁ဝ ရက္ ထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္ 750 mg တေန႔ ၁ ခါ၊ ၅ ရက္ထိုးပါ။
• Uncomplicated UTI ရိုးရိုးဆိးလမ္းပိုးဝင္ျခင္း 250 mg တေန႔ ၁ ခါ၊ ၃ ရက္ထိုးပါ။

8. Ampicillin
• Gonorrhea Genitourinary Tract Infections ဆီးလမ္း-လိင္လမ္းပိုးဝင္ျခင္း 500 - 2000 mg IV ကို ၆ နာရီတခါထိုးပါ။
• GI Tract Infections အစာလမ္းပိုးဝင္ျခင္း 500 mg ေဆးကို ၆ နာရီတခါထိုးပါ။ ဒါနဲ႔အတူ 1 g of probenecid ေဆးလဲထိုးပါ။

9. Antituberculous drugs တီဘီပိုးအတြက္ Rifampin + Isoniazid + Pyrazinamide

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ