“ပထမဦးဆုံး အစုိးရ အထက္တန္းေက်ာင္း (High school) ရိွသည့္ ၿမိဳ႕နယ္”

Photo: “ပထမဦးဆုံးအစုိးရအထက္တန္းေက်ာင္း (High school) ရိွသည့္ၿမိဳ႕နယ္” အေလာင္းဘုရား၏ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္မွာ လသာၿမိဳ႕နယ္တည္ေနရာတြင္ တပ္ကေလးရပ္တည္ရွိခဲ့သည္။ နယ္ခ်ဲ႕တုိ႔၏ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ကြက္တြင္ ေပတစ္ရာလမ္းက်ယ္ကို အမွတ္(၆၇) ဘဂၤါလီတပ္က Capt Thomas Latter အားအေၾကာင္းျပဳကာ (Latter Street) လတၱာလမ္းလို႕အမည္ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္ ေဒါက္တာဗေမာ္အစိုးရလက္ထက္မွာ လသာလမ္းဟု အမည္ေျပာင္းေပးခဲ့သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ကုန္ေစ်းတန္းႏွင့္ ကပ္လ်က္မွာ ကုန္းေဘာင္ေခတ္အေဝးေရာက္ၿမိဳ႕ဝန္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့စဥ္က ''အုတ္သာရပ္''ရွိခဲ့သည့္အတြက္ ''လတၱာ'' ဆိုေသာျမန္မာမႈမဆန္တဲ့အမည္ကို ''လသာ''ဟူ၍ လွပသာယာေသာအသံလည္းသာ အဓိပၸါယ္ လည္း ေလးနက္သည့္ ေဝါဟာရႏွင့္ ''အသံဖလွယ္'' ေျပာင္းလဲေခၚေဝၚေစခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကို နယ္ေျမ (၁၂)ခုျဖင့္ ပိုင္းျခားခဲ့စဥ္က အမွတ္ (၆) နယ္ေျမ၊လသာေဒသစိတ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ၁၉၇၂ခုႏွစ္၊ စနစ္သစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလမွာ''လသာၿမိဳ႕နယ္'' ျဖစ္လာသည္။ ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး အေနာက္ပိုင္းခ႐ိုင္ (၁၃) ၿမိဳ႕နယ္တြင္ပါဝင္ကာ ၿမိဳ႕နယ္အက်ယ္အဝန္းမွာ (ဝ ဒသမ၃၁၄) စတုရန္း မုိင္က်ယ္ဝန္းၿပီး၊ ရပ္ကြက္ (၁ဝ) ရပ္ကြက္ႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းထားကာ အေရွ႕ဘက္နယ္နိမိတ္မွာ ေရႊတိဂုံဘုရားလမ္းႏွင့္ အေနာက္ဘက္နယ္ နိမိတ္မွာ လမ္းမေတာ္လမ္း ျဖစ္သည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္က လသာၿမိဳ႕နယ္တည္ရာသည္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေ က်ာင္းမ်ား၊ ရွင္ပင္ေရႊႀကိဳဘုရားႏွင့္ တပ္ကေလးရပ္၊ တပ္ကေလးေစ်းတုိ႔အျပင္ တ႐ုတ္သေဘၤာဆိပ္ China's Wharf လည္းတည္ရွိခဲ့သည္။ “လသာၿမိဳ႕နယ္အတြင္းက သမိုင္းတင္လမ္းမ်ား(taroktar Street)” ေရႊတိဂုံ ဘုရားလမ္း(ေအာက္လမ္း)ကုိ တာအုတ္တန္းလုိ႕ေခၚတြင္ခဲ့သည္။ china Street လုိ႔လည္းေခၚတြင္ခဲ့သည္။ တ႐ုတ္သေဘၤာဆိပ္ China's Wharf လည္းတည္ရွိခဲ့သည္။ ယခုအခါ လသာၿမိဳ႕နယ္နိမိတ္အျဖစ္ တည္ ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ “ေပ ၅ဝ ေမာင္ခိုင္လမ္းမွသည္ ဗုိုလ္ရြဲလမ္းျဖစ္တည္လာ” နယ္ခ်ဲ႕တုိ႔၏ ၿမိဳ႕ကြက္ သစ္တြင္ ေပ၅ဝ လမ္းလတ္အျဖစ္ စတင္ေဖာက္လုပ္ခဲ့ၿပီး စစ္ကဲေမာင္ေထာ္ေလး၏ သမက္တြံေတးနယ္ ပုိင္တရားသူႀကီး စစ္ကဲေမာင္ခုိင္ကို နယ္ခ်ဲ႕အလိုက် အမႈထမ္းေဆာင္ႏုိင္ခဲ့လုိ႔ ေမာင္ခုိင္ လမ္းအမည္ေပး ခဲ့သည္မွာ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္အထိျဖစ္သည္။ ယခုအခါ နယ္ခ်ဲ႕ေတာ္လွန္ေရးဆင္ႏႊဲခဲ့သူဗုိလ္ရြဲလမ္းလို႔ အမည္ေျပာင္းေပးထားသည္။ သမုိင္းဝင္ ပညာဝတီပုံႏွိပ္တုိက္တည္ရွိခဲ့ေသာ လမ္းျဖစ္သည္။ “စဥ့္အိုးတန္း လမ္း (Crisp Street)” အေလာင္းဘုရား ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္မွာ စဥ့္အုိးေဖာင္ေတြ ဆုိက္ကပ္ေရာင္းခ်ရာျဖစ္ခဲ့၍ စဥ့္အုိးတန္းေခၚခဲ့ရာမွ ေနနယ္ခ်ဲ႕ေခတ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏လူ႐ႈပ္လူေပြစာရင္းဝင္ Malcon Crisp ၏သား Charles Malcon Crisp (စာတုိက္ဗုိလ္)ကို အေၾကာင္းျပဳကာ Crisp လမ္းအမည္တြင္လာသည။၊ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္မွသာ စဥ့္အုိးတန္းျပန္ျဖစ္လာသည္။ “ဘိန္း႐ုံံတန္းႏွင့္ အဓမၼလက္ၾကားလမ္း” လသာၿမိဳ႕နယ္က ဂဏန္းသခ်ၤာတပ္လမ္းမ်ားမွာ အေနာက္ဘက္တြင္ ၁၇လမ္းႏွင့္ အေရွ႕ဘက္မွာ ၂၄ လမ္းအထိျဖစ္သည္။ အေလာင္းဘုရား ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္ကာလက ၂၃ လမ္းကို ဘိန္း႐ုံတန္းႏွင့္၂၄ လမ္းကို အဓမၼလက္ၾကား လမ္းလို႔ေခၚခဲ့သည္။ စစ္ႀကိဳေခတ္အထိ ေနေအးလိမ္နည္းေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာေနရာအျဖစ္ရိွခဲ့သည္။ “လ သာၿမိဳ႕နယ္အတြင္းက သမုိင္းဝင္ ေရွးေဟာင္းလက္ရာ အေဆာက္အအုံံမ်ား” ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ မွာ ေရွးေဟာင္း အက်ဆုံးျဖစ္သည့္ ကြမ္တုံကြမ္ရင္မယ္ေတာ္ဘုရားေက်ာင္း၊ ဖူက်င္စိန္ဟုတ္ တ႐ုတ္ဗုဒၶဘာသာ ဘု ရားေက်ာင္း၊ ေလ်ာင္စန္ေတာင္ဘုရားေက်ာင္းႏွင့္ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္တုိ႔၏ မဟာပိႏၷဲဘုရားေက်ာင္းအျပင္ မြတ္စလင္ ဘာသာဝင္တို႔၏ ဂုိလာမ္အာရစ္(ဖ္)မက္စ္ဂ်စ္၊ ဝကပ္လမ္းမေတာ္ ဗလီႀကီးသည္ နယ္ေျမပိုင္းျခား မႈအရ လသာၿမိဳ႕နယ္အတြင္းမွာ တည္ရွိေနသည္။ ထို႔အျပင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ ပထမဦးဆုံး အစုိးရအထက္ တန္းေက်ာင္း High school ျဖစ္ခဲ့သည့္ အ-ထ-က (၁) လသာသည္ နန္းေတာ္ေရွ႕ဆရာ တင္ေရးသား စီကုံးေပးခဲ့ေသာ ဟုိက္စကူးေက်ာင္းသီခ်င္းေၾကာင့္ ထင္ရွားခဲ့သည္သာမက ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ ပထမဆုံးေကာ္ မရွင္နာ ဆာအာသာဖယ္ရာ၏ ေနအိမ္တည္ရွိရာလည္း ျဖစ္ခဲ့သည္။ ပထမဦးဆုံးေကာ လိပ္ေက်ာင္းျဖစ္ သည့္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္အေဆာက္အအုံႀကီးတည္ရာလည္း ျဖစ္ခဲ့သည္။ လသာၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ ေျမတုိင္း ရပ္ကြက္ အမွတ္၂ဝ မွာ၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ ပထမဦးဆုံးပန္းဥယ်ာဥ္ႀကီး ျဖစ္သည့္ Hosti culture Garden ႀကီး တည္ရွိခဲ့ဖူးသည္။ ယခုအခါ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ စည္ပင္သာယာေရးနယ္နိမိတ္အတြင္းရွိ ေရွးေဟာင္း လက္ရာအေဆာက္အအုံအမွတ္စဥ္ (၉)မွာ ပါဝင္ေနသည့္ ရန္ကုန္ျပည္သူ႕ေဆး႐ုံ ႀကီး(Y.G.H)သည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းလမ္းမွာ တည္ရွိေနတာ ခရစ္ ၁၈၇၃ ခုႏွစ္ကတည္းကဆုိလွ်င္ မ်က္ေမွာက္ျပဳေနသည့္ ခရစ္၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္မွာ သက္တမ္း ၁၄ဝ ႏွစ္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ Ref: ေမာင္ျမတ္မြန္(ဆူးေလ)၊ ၿမိဳ႕ေတာ္သတင္း

အေလာင္းဘုရား၏ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္မွာ လသာၿမိဳ႕နယ္တည္ေနရာတြင္ တပ္ကေလးရပ္တည္ရွိခဲ့သည္။ နယ္ခ်ဲ႕တုိ႔၏ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္တြင္ ေပတစ္ရာလမ္းက်ယ္ကို အမွတ္(၆၇) ဘဂၤါလီတပ္က Capt Thomas
Latter အားအေၾကာင္းျပဳကာ (Latter Street) လတၱာလမ္းလို႕အမည္ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

ဂ်ပန္ေခတ္ ေဒါက္တာဗေမာ္အစိုးရလက္ထက္မွာ လသာလမ္းဟု အမည္ေျပာင္းေပးခဲ့သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ကုန္ေစ်းတန္းႏွင့္ ကပ္လ်က္မွာ ကုန္းေဘာင္ေခတ္အေဝးေရာက္ၿမိဳ႕ဝန္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့စဥ္က ''အုတ္သာရပ္''ရွိခဲ့သည့္အတြက္ ''လတၱာ'' ဆိုေသာျမန္မာမႈမဆန္တဲ့ အမည္ကို ''လသာ''ဟူ၍ လွပသာယာေသာအသံလည္းသာ အဓိပၸါယ္လည္း ေလးနက္သည့္ ေဝါဟာရႏွင့္ ''အသံဖ လွယ္'' ေျပာင္းလဲေခၚေဝၚေစခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကို နယ္ေျမ (၁၂)ခုျဖင့္ ပိုင္းျခားခဲ့စဥ္က အမွတ္ (၆) နယ္ေျမ၊လသာေဒသစိတ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ၁၉၇၂ခုႏွစ္၊ စနစ္သစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလမွာ''လသာၿမိဳ႕နယ္'' ျဖစ္လာသည္။ ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး အေနာက္ပိုင္းခ႐ိုင္ (၁၃) ၿမိဳ႕နယ္တြင္ပါဝင္ကာ ၿမိဳ႕နယ္အက်ယ္အဝန္းမွာ (ဝ ဒသမ၃၁၄) စတုရန္း မုိင္က်ယ္ဝန္းၿပီး၊ ရပ္ကြက္ (၁ဝ) ရပ္ကြက္ႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းထားကာ အေရွ႕ဘက္နယ္နိမိတ္ မွာ ေရႊတိဂုံဘုရား လမ္းႏွင့္ အေနာက္ဘက္နယ္နိမိတ္မွာ လမ္းမေတာ္လမ္း ျဖစ္သည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္က လသာၿမိဳ႕နယ္ တည္ရာသည္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ား၊ ရွင္ပင္ေရႊႀကိဳဘုရားႏွင့္ တပ္ကေလးရပ္၊ တပ္ကေလးေစ်းတုိ႔ အျပင္ တ႐ုတ္သေဘၤာဆိပ္ China's Wharf လည္းတည္ရွိခဲ့သည္။

“လသာၿမိဳ႕နယ္အတြင္းက သမိုင္းတင္လမ္းမ်ား(taroktar Street)”

ေရႊတိဂုံဘုရားလမ္း(ေအာက္လမ္း)ကုိ တာအုတ္တန္းလုိ႕ေခၚတြင္ခဲ့သည္။ china Street လုိ႔လည္းေခၚတြင္ခဲ့ သည္။ တ႐ုတ္သေဘၤာဆိပ္ China's Wharf လည္းတည္ရွိခဲ့သည္။ ယခုအခါ လသာၿမိဳ႕နယ္နိမိတ္အျဖစ္ တည္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။

“ေပ ၅ဝ ေမာင္ခိုင္လမ္းမွသည္ ဗုိုလ္ရြဲလမ္းျဖစ္တည္လာ”

နယ္ခ်ဲ႕တုိ႔၏ ၿမိဳ႕ကြက္သစ္တြင္ ေပ၅ဝ လမ္းလတ္အျဖစ္ စတင္ေဖာက္လုပ္ခဲ့ၿပီး စစ္ကဲေမာင္ေထာ္ေလး၏ သမက္တြံေတးနယ္ပုိင္ တရားသူႀကီး စစ္ကဲေမာင္ခုိင္ကို နယ္ခ်ဲ႕အလိုက် အမႈထမ္းေဆာင္ႏုိင္ခဲ့ လုိ႔ ေမာင္ခုိင္လမ္း အမည္ေပးခဲ့သည္မွာ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္အထိျဖစ္သည္။ ယခုအခါ နယ္ခ်ဲ႕ေတာ္လွန္ေရး ဆင္ႏႊဲခဲ့သူဗုိလ္ရြဲလမ္းလို႔ အမည္ေျပာင္းေပးထားသည္။ သမုိင္းဝင္ ပညာဝတီပုံႏွိပ္တုိက္တည္ရွိခဲ့ေသာ လမ္းျဖစ္သည္။

“စဥ့္အိုးတန္းလမ္း (Crisp Street)”

အေလာင္းဘုရား ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္မွာ စဥ့္အုိးေဖာင္ေတြ ဆုိက္ကပ္ေရာင္းခ်ရာျဖစ္ခဲ့၍ စဥ့္အုိးတန္းေခၚ ခဲ့ရာမွ ေနနယ္ခ်ဲ႕ေခတ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏လူ႐ႈပ္လူေပြစာရင္းဝင္ Malcon Crisp ၏သား Charles Malcon Crisp (စာတုိက္ဗုိလ္)ကို အေၾကာင္းျပဳကာ Crisp လမ္းအမည္တြင္လာသည။၊ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္မွသာ စဥ့္အုိးတန္းျပန္ျဖစ္လာသည္။

“ဘိန္း႐ုံံတန္းႏွင့္ အဓမၼလက္ၾကားလမ္း”

လသာၿမိဳ႕နယ္က ဂဏန္းသခ်ၤာတပ္လမ္းမ်ားမွာ အေနာက္ဘက္တြင္ ၁၇လမ္းႏွင့္ အေရွ႕ဘက္မွာ ၂၄ လမ္းအထိျဖစ္သည္။ အေလာင္းဘုရား ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္ကာလက ၂၃ လမ္းကို ဘိန္း႐ုံတန္းႏွင့္၂၄ လမ္းကို အဓမၼလက္ၾကားလမ္းလို႔ေခၚခဲ့သည္။ စစ္ႀကိဳေခတ္အထိ ေနေအးလိမ္နည္းေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာေနရာ အျဖစ္ရိွခဲ့သည္။

“လသာၿမိဳ႕နယ္အတြင္းက သမုိင္းဝင္ ေရွးေဟာင္းလက္ရာ အေဆာက္အအုံံမ်ား”

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာ ေရွးေဟာင္းအက်ဆုံးျဖစ္သည့္ ကြမ္တုံကြမ္ရင္မယ္ေတာ္ဘုရားေက်ာင္း၊ ဖူက်င္စိန္ဟုတ္ တ႐ုတ္ဗုဒၶဘာသာဘုရားေက်ာင္း၊ ေလ်ာင္စန္ေတာင္ဘုရားေက်ာင္းႏွင့္ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္တုိ႔၏ မဟာပိႏၷဲ ဘုရားေက်ာင္းအျပင္ မြတ္စလင္ဘာသာဝင္တို႔၏ ဂုိလာမ္အာရစ္(ဖ္)မက္စ္ဂ်စ္၊ ဝကပ္လမ္းမေတာ္ ဗလီႀကီး သည္ နယ္ေျမပိုင္းျခားမႈအရ လသာၿမိဳ႕နယ္အတြင္းမွာ တည္ရွိေနသည္။

ထို႔အျပင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ ပထမဦးဆုံး အစုိးရအထက္တန္းေက်ာင္း High school ျဖစ္ခဲ့သည့္ အ-ထ-က (၁) လသာသည္ နန္းေတာ္ေရွ႕ဆရာတင္ေရးသားစီကုံးေပးခဲ့ေသာ ဟုိက္စကူးေက်ာင္းသီခ်င္းေၾကာင့္ ထင္ရွားခဲ့ သည္သာမက ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ ပထမဆုံးေကာ္မရွင္နာ ဆာအာသာဖယ္ရာ၏ ေနအိမ္တည္ရွိရာ လည္း ျဖစ္ ခဲ့သည္။ ပထမဦးဆုံးေကာလိပ္ေက်ာင္းျဖစ္သည့္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္အေဆာက္အအုံႀကီး တည္ရာလည္း ျဖစ္ ခဲ့သည္။

လသာၿမိဳ႕နယ္ အတြင္းရွိ ေျမတုိင္းရပ္ကြက္ အမွတ္၂ဝ မွာ၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ ပထမဦးဆုံးပန္း ဥယ်ာဥ္ႀကီး ျဖစ္ သည့္ Hosti culture Garden ႀကီး တည္ရွိခဲ့ဖူးသည္။

ယခုအခါ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ စည္ပင္သာယာေရးနယ္နိမိတ္အတြင္းရွိ ေရွးေဟာင္းလက္ရာအေဆာက္အအုံ အမွတ္စဥ္ (၉)မွာ ပါဝင္ေနသည့္ ရန္ကုန္ျပည္သူ႕ေဆး႐ုံ ႀကီး(Y.G.H)သည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းလမ္းမွာ တည္ရွိေနတာ ခရစ္ ၁၈၇၃ ခုႏွစ္ကတည္းကဆုိလွ်င္ မ်က္ေမွာက္ျပဳေနသည့္ ခရစ္၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္မွာ သက္တမ္း ၁၄ဝ ႏွစ္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။

Ref: ေမာင္ျမတ္မြန္(ဆူးေလ)၊ ၿမိဳ႕ေတာ္သတင္း
ရွားရွားပါးပါးဗဟုသုတမ်ား