“သမိုုင္းဝင္ေစ်းမ်ား တည္ရာၿမိဳ႕နယ္”

Photo: “သမိုုင္းဝင္ေစ်းမ်ား တည္ရာၿမိဳ႕နယ္” ပန္းဘဲတန္းဆုိသည္မွာ သံထည္အမ်ဳိးမ်ဳိးကိုသြန္းထုသည့္ အတတ္ပညာျဖင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းၾကသူမ်ား အေျခခ်ေနထုိင္ေသာအရပ္ျဖစ္သည္။ “ဘုရားမတင္၊ နတ္မ၀င္” ပနး္ဆယ္မ်ဳိးမွာပါဝင္ေနသည္။ ျမန္မာအဘိဓာန္ႏွင့္ စာလုံးေပါင္းသတ္ပုံက်မ္းအရ ပန္းပဲဟု သာေရးသားသုံးႏႈန္းရမွာျဖစ္ေသာ္လည္း ပန္းဘဲတန္းလုိ႔ ေရးသားသုံးႏႈန္းေနၾကသည္။ သမုိင္းေၾကာင္းအရ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ဦးတြင္ပန္းဘဲ(ပဲ)လုပ္ကုိင္အသက္ေမြးသူမ်ားေနထုိင္ခဲ့ရာျဖစ္သည္။ ျမတ္ဘုရားေရႊတိဂုံကုိ မင္းတုန္းမင္းႀကီး ထီးေတာ္တင္လွဴခဲ့စဥ္က ပန္းဘဲတန္းရပ္ေန ပန္းပဲဆရာႀကီးဦးစႏွင့္ ဦးညိဳတုိ႔က ထီးေတာ္ေအာက္ခံသံကုိင္း၊ သံလက္ေတြျပဳလုပ္ေပးခဲ့ရသည္။ သာယာဝတီမင္းတည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ဥကၠလာပေအာင္ျမင္ရန္ႏွင့္ ပန္းဘဲတံခါးမွထြက္လွ်င္ ပန္းဘဲတန္းရပ္သုိ႔ေရာက္သည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္က ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ လမ္းအမည္ေတြကုိ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္းအလုိက္ မွည့္ေခၚခဲ့သည္။ ယခုအခါ သံထည္လုပ္ငန္းလုပ္ကုိင္သူေတြကုိ အစြဲျပဳကာ မွည့္ေခၚခဲ့ေသာ ပန္းဘဲတန္းရပ္သည္ စီးပြားေရးၿမိဳ႕ေ တာ္ျဖစ္သည့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ အခ်က္အခ်ာအက်ဆုံးႏွင့္ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားမႈ အစည္ကားဆုံးၿမိဳ႕ နယ္ျဖစ္ေနသည္။ Down Town ဟုလည္းေကာင္း၊ Central Business District (CBD) ဟုလည္း ေခၚေဝၚ သတ္မွတ္ၾကသည့္ ၿမိဳ႕လယ္ၿမိဳ႕နယ္မ်ား၏ အလယ္ဗဟုိတြင္ တည္ရွိေနေသာၿမိဳ႕ နယ္ျဖစ္သည္။ အေရွ႕ ဘက္တြင္ ဆူးေလဘုရားလမ္း၊ အေနာက္ဘက္တြင္ ေရႊတိဂုံဘုရားလမ္း၊ ေတာင္ဘက္တြင္ ကမ္းနားလမ္းႏွင့္ ေျမာက္ဘက္တြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းလမ္းတုိ႔ပုိင္းျခားထာၿပီး ဂဏန္းသခ်ၤာတပ္လမ္းေတြ အေနႏွင့္ ၂၅ လမး္ကေန ၃၂ လမး္အထိရွိသည္။ သုည ဒသမ ၂၉၃ စတုရန္းမုိင္က်ယ္ဝန္းၿပီး ရပ္ကြက္ေပါင္း ၁၁ရပ္ကြက္ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ထားသည္။ ၁၉၅၈ခုႏွစ္၊ အမွတ္ (၆) နယ္ေျမ၊ ပန္းဘဲတန္းေဒသ စိပ္ကေန၊ ၁၉၇၂ခုႏွစ္၊ စနစ္သစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလေရာက္ေသာအခါ ပန္းဘဲတန္းၿမိဳ႕နယ္ျဖစ္လာၿပီး ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီးအေနာက္ပိုင္းခ႐ိုင္အတြင္း ပါဝင္သည့္ၿမိဳ႕နယ္ (၁၃)ၿမိဳ႕နယ္တြင္ သမိုင္းဝင္ထင္ ရွားေသာ ရဟႏၲာသိမ္ေတာ္ႀကီး၊ ဘာသာေပါင္းစံု၏ ဘာသာေရးအေဆာက္အအံုမ်ား၊ သမုိင္းဝင္ေစ်းႀကီး မ်ား၊ သမိုင္းဝင္အေဆာက္အအံုမ်ား စုပံုတည္ရွိရာၿမိဳ႕နယ္ျဖစ္သည္။ “ပန္းပဲတန္းၿမိဳ႕နယ္ အတြင္းကသမိုုင္း ဝင္ေစ်းမ်ား” ေစ်းဆိုတာ ကုန္ပစၥည္းေတြေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားရာ အရပ္ျဖစ္သည္။ ပန္းဘဲတန္းၿမိဳ႕နယ္အ တြင္း ပထမဦးဆံုးတည္ရိွခဲ့သည့္ေစ်းက ို ကမ္းနားေစ်းႀကီး Strand Bazaar ဟုေခၚသည္။ ကမ္းနားလမ္းမႀကီး Strand ေရႊႊဘံုသာလမ္း(မဂိုလမ္း)ႏွင့္ ေရႊတိဂံုဘုရားလမ္း(China Street)အတြင္း လွပခံ့ညားထည္ဝါ စြာ ေရပန္းႏွင့္ အလွဆင္ေပးထားသည့္ေစ်းျဖစ္သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈၄ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ဆိပ္ခံတံတားေတြ တည္ေဆာက္ဖို႔အတြက္ လွပသည့္ေစ်းႀကီးကို ဖ်က္သိမ္းေပးခဲ့ရသည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္ စူရတီဘုရားဘဇား Surati Bara Bazaar ေခၚသည့္ သိမ္ႀကီးေစ်းက ို A ရံု မွေနစတင္တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ သိမ္ေတာ္ႀကီး၏ ေျမတစ္စိတ္တစ္ေဒသေပၚမွာ တည္ေဆာက္ထားသည့္အတြက္ အမ်ားသူငါက သိမ္ႀကီးေစ်းကို A, B, C, D, E စသည့္ ကုန္ပစၥည္းအမ်ဳိးအစားအလိုက္ ေစ်း႐ံုႀကီးေတြ ခြဲျခားတည္ေ ဆာက္ေပးထားခဲ့သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၂၆ ခုႏွစ္တြင္ ဖ်က္သိမ္းေပးလိုက္ရသည့္ ကမ္းနားေစ်းႀကီးအစား ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေစ်းွ Scott Market ကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းလမ္းမွာ ေစ်းသစ္ႀကီးအျဖစ္ တည္ေဆာက္ေပးခဲ့သည္။ ရန္ကုန္ျမဴနီစီပါယ္က Gain Scott အမည္ျဖင့္ Scott Market လို႔ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္မွာ ရန္ႏိုင္ေစ်းအမည္ရခဲ့ၿပီး လြတ္လပ္ေရးရၿပီးအခ်ိန္မွ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေစ်း အမည္ရလာျခင္းျဖစ္သည္။ “ကုနု္ေသးတန္း၊ ကုန္ေစ်းတန္း၊ Edward Street” အေလာင္းဘုရားၿမဳိ ႔ကြက္တြင္ ကုန္ေသးတန္းအမည္ရခဲ့ျခင္းမွာ ကုန္ပစၥည္းအေသးအဖြဲေတြ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားခဲ့၍ျဖစ္သည္။ နယ္ခ်ဲ႕ေခတ္မွာ ကပၸလီေသြးေႏွာသူ Robert Samuel Edward အမည္ျဖင့္ အက္ဒြပ္လမ္းအမည္ရခဲ့သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္အတြင္းေရာက္ေသာအခါ ကုန္ေစ်းတန္းအမည္ရခဲ့သည္။ “စဆိုတန္း၊ ပုဆိုးတန္း၊သံျဖဴတန္းသေဘၤာသားလမ္း” ပန္းဘဲတန္းၿမိဳ႕နယ္အတြင္းက အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းအလိုက္ မွည့္ေခၚထားေသာလမ္းအမည္မ်ားသည္ နယ္ခ်ဲ႕တို႔၏ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္တြင္ ဂဏန္းသခ်ၤာတပ္လမ္းမ်ားျဖစ္လာသည္။ စာဆိုတန္းက ယခု ၂၅ လမ္း၊ ပုဆိုးတန္းက ၂၇ လမ္း(ယခု ထီဆိုင္တန္း)၊ သံျဖဴတန္းက ယခု ၂၈ လမ္းျဖစ္လာသည္။အာရက္ကတီ(အာရတ္) သေဘၤာသားလမ္းက (အခု လမ္း ၃ဝ) ျဖစ္သည္။ "ေက်ာက္တံတား၊ ကုလားတန္း၊ မံုံုတီကုန္းႏွင့္ ေရွာ္တန္း" အေလာင္းဘုရား၏ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္က အမညျ္ဖစ္ခဲ့သည့္ ေက်ာက္တံတားသည္ ယခု ၂၆ လမ္း၊ ကုလားတန္းက ေရႊဘံုံုသာလမ္း (မဂို)ႏွင့္ ၂၉ လမ္း အပါအဝင္ျဖစ္ခဲ့သည္။ မံုတီကုန္းသည္ နယ္ခ်ဲ႕ေခတ္က စစ္ကဲေမာင္ေထာ္ေလးလမ္း (ယခု ဗိုလ္ဆြန္ပတ္္လမ္း)ႏွင့္ ၃၂လမ္းက ေရလယ္ေက်ာင္းလမ္း အမည္ရခဲ့သည္။ ေရွာ္တန္းဆိုသည္မွာ ယခုဆူးေလဘုရားလမ္းႏွင့္ ၀န္းက်င္ကိုေခၚတြင္ခဲ့သည္ျဖစ္သည္။ Ref: ေမာင္ျမတ္မြန္ (ဆူးေလ)၊ ၿမိဳ႕ေတာ္သတင္း။
ပန္းဘဲတန္းဆုိသည္မွာ သံထည္အမ်ဳိးမ်ဳိးကိုသြန္းထုသည့္ အတတ္ပညာျဖင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ၾကသူမ်ား အေျခခ်ေနထုိင္ေသာအရပ္ျဖစ္သည္။ “ဘုရားမတင္၊ နတ္မ၀င္” ပနး္ဆယ္မ်ဳိးမွာပါဝင္ေနသည္။ ျမန္မာအဘိဓာန္ႏွင့္ စာလုံးေပါင္းသတ္ပုံက်မ္းအရ ပန္းပဲဟုသာေရးသားသုံးႏႈန္းရမွာျဖစ္ေသာ္လည္း ပန္းဘဲတန္းလုိ႔ ေရးသားသုံးႏႈန္းေနၾကသည္။ သမုိင္းေၾကာင္းအရ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ဦးတြင္ ပန္းဘဲ(ပဲ)လုပ္ကုိင္အသက္ေမြးသူမ်ားေနထုိင္ခဲ့ရာျဖစ္သည္။

ျမတ္ဘုရားေရႊတိဂုံကုိ မင္းတုန္းမင္းႀကီး ထီးေတာ္တင္လွဴခဲ့စဥ္က ပန္းဘဲတန္းရပ္ေန ပန္းပဲဆရာႀကီး ဦးစႏွင့္ ဦးညိဳတုိ႔က ထီးေတာ္ေအာက္ခံ သံကုိင္း၊ သံလက္ေတြျပဳလုပ္ေပးခဲ့ရသည္။ သာယာဝတီမင္း တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ဥကၠလာပေအာင္ျမင္ ရန္ႏွင့္ ပန္းဘဲတံခါးမွထြက္လွ်င္ ပန္းဘဲတန္းရပ္ သုိ႔ေရာက္သည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္က ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ လမ္းအမည္ေတြကုိ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း လုပ္ငန္းအလုိက္ မွည့္ေခၚခဲ့သည္။

ယခုအခါ သံထည္လုပ္ငန္းလုပ္ကုိင္သူေတြကုိ အစြဲျပဳကာ မွည့္ေခၚခဲ့ေသာ ပန္းဘဲတန္းရပ္သည္ စီးပြားေရး ၿမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္သည့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ အခ်က္အခ်ာအက်ဆုံးႏွင့္ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားမႈ အစည္ကား ဆုံးၿမိဳ႕နယ္ျဖစ္ေနသည္။ Down Town ဟုလည္းေကာင္း၊ Central Business District(CBD) ဟုလည္း ေခၚေဝၚသတ္မွတ္ၾကသည့္ ၿမိဳ႕လယ္ၿမိဳ႕နယ္မ်ား၏ အလယ္ဗဟုိတြင္ တည္ရွိေနေသာၿမိဳ႕နယ္ျဖစ္သည္။

အေရွ႕ဘက္တြင္ ဆူးေလဘုရားလမ္း၊ အေနာက္ဘက္တြင္ ေရႊတိဂုံဘုရားလမ္း၊ ေတာင္ဘက္တြင္ ကမ္းနားလမ္းႏွင့္ ေျမာက္ဘက္တြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းလမ္းတုိ႔ပုိင္းျခားထာၿပီး ဂဏန္းသခ်ၤာတပ္ လမ္းေတြ အေနႏွင့္ ၂၅ လမး္ကေန ၃၂ လမး္အထိရွိသည္။ သုည ဒသမ ၂၉၃ စတုရန္းမုိင္က်ယ္ဝန္းၿပီး ရပ္ကြက္ေပါင္း ၁၁ရပ္ကြက္ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ထားသည္။

၁၉၅၈ခုႏွစ္၊ အမွတ္ (၆) နယ္ေျမ၊ ပန္းဘဲတန္းေဒသစိပ္ကေန၊ ၁၉၇၂ခုႏွစ္၊ စနစ္သစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကာလေရာက္ေသာအခါ ပန္းဘဲတန္းၿမိဳ႕နယ္ျဖစ္လာၿပီး ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီးအေနာက္ပိုင္းခ႐ိုင္အတြင္း ပါဝင္သည့္ၿမိဳ႕နယ္ (၁၃)ၿမိဳ႕နယ္တြင္ သမိုင္းဝင္ထင္ရွားေသာ ရဟႏၲာသိမ္ေတာ္ႀကီး၊ ဘာသာေပါင္းစံု၏ ဘာသာေရးအေဆာက္အအံုမ်ား၊ သမုိင္းဝင္ေစ်းႀကီးမ်ား၊ သမိုင္းဝင္အေဆာက္အအံုမ်ား စုပံုတည္ရွိရာၿမိဳ႕နယ္ျဖစ္သည္။

“ပန္းပဲတန္းၿမိဳ႕နယ္ အတြင္းကသမိုုင္းဝင္ေစ်းမ်ား”

ေစ်းဆိုတာ ကုန္ပစၥည္းေတြေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားရာ အရပ္ျဖစ္သည္။ ပန္းဘဲတန္းၿမိဳ႕နယ္အတြင္း ပထမဦးဆံုးတည္ရိွခဲ့သည့္ေစ်းက ို ကမ္းနားေစ်းႀကီး Strand Bazaar ဟုေခၚသည္။ ကမ္းနားလမ္းမႀကီး Strand ေရႊႊဘံုသာလမ္း(မဂိုလမ္း)ႏွင့္ ေရႊတိဂံုဘုရားလမ္း(China Street)အတြင္း လွပခံ့ညားထည္ဝါစြာ ေရပန္းႏွင့္ အလွဆင္ေပးထားသည့္ေစ်းျဖစ္သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈၄ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ဆိပ္ခံတံတားေတြ တည္ေဆာက္ဖို႔အတြက္ လွပသည့္ေစ်းႀကီးကို ဖ်က္သိမ္းေပးခဲ့ရသည္။

ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္ စူရတီဘုရားဘဇား Surati Bara Bazaar ေခၚသည့္ သိမ္ႀကီးေစ်းက ို A ရံု မွေနစတင္တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ သိမ္ေတာ္ႀကီး၏ ေျမတစ္စိတ္တစ္ေဒသေပၚမွာ တည္ေဆာက္ထားသည့္အတြက္ အမ်ားသူငါက သိမ္ႀကီးေစ်းကို A, B, C, D,
E စသည့္ ကုန္ပစၥည္းအမ်ဳိးအစားအလိုက္ ေစ်း႐ံုႀကီးေတြ ခြဲျခားတည္ေဆာက္ေပးထားခဲ့သည္။

ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၂၆ ခုႏွစ္တြင္ ဖ်က္သိမ္းေပးလိုက္ရသည့္ ကမ္းနားေစ်းႀကီးအစား ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေစ်းွ Scott Market ကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းလမ္းမွာ ေစ်းသစ္ႀကီးအျဖစ္ တည္ေဆာက္ေပးခဲ့သည္။ ရန္ကုန္ျမဴနီစီပါယ္က Gain Scott အမည္ျဖင့္ Scott Market လို႔ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္မွာ ရန္ႏိုင္ေစ်းအမည္ရခဲ့ၿပီး လြတ္လပ္ေရးရၿပီးအခ်ိန္မွ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေစ်း အမည္ရလာျခင္းျဖစ္သည္။

“ကုနု္ေသးတန္း၊ ကုန္ေစ်းတန္း၊ Edward Street”

အေလာင္းဘုရားၿမဳိ ႔ကြက္တြင္ ကုန္ေသးတန္းအမည္ရခဲ့ျခင္းမွာ ကုန္ပစၥည္းအေသးအဖြဲေတြ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားခဲ့၍ျဖစ္သည္။ နယ္ခ်ဲ႕ေခတ္မွာ ကပၸလီေသြးေႏွာသူ Robert
Samuel Edward အမည္ျဖင့္ အက္ဒြပ္လမ္းအမည္ရခဲ့သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္အတြင္းေရာက္ေသာအခါ ကုန္ေစ်းတန္းအမည္ရခဲ့သည္။

“စဆိုတန္း၊ ပုဆိုးတန္း၊သံျဖဴတန္းသေဘၤာသားလမ္း”

ပန္းဘဲတန္းၿမိဳ႕နယ္အတြင္းက အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းအလိုက္ မွည့္ေခၚထားေသာလမ္းအမည္မ်ားသည္ နယ္ခ်ဲ႕တို႔၏ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္တြင္ ဂဏန္းသခ်ၤာတပ္လမ္းမ်ားျဖစ္လာသည္။ စာဆိုတန္းက ယခု ၂၅ လမ္း၊ ပုဆိုးတန္းက ၂၇ လမ္း(ယခု ထီဆိုင္တန္း)၊ သံျဖဴတန္းက ယခု ၂၈ လမ္းျဖစ္လာသည္။အာရက္ကတီ(အာရတ္) သေဘၤာသားလမ္းက (အခု လမ္း ၃ဝ) ျဖစ္သည္။

"ေက်ာက္တံတား၊ ကုလားတန္း၊ မံုံုတီကုန္းႏွင့္ ေရွာ္တန္း"

အေလာင္းဘုရား၏ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကြက္က အမညျ္ဖစ္ခဲ့သည့္ ေက်ာက္တံတားသည္ ယခု ၂၆ လမ္း၊ ကုလားတန္းက ေရႊဘံုံုသာလမ္း (မဂို)ႏွင့္ ၂၉ လမ္း အပါအဝင္ျဖစ္ခဲ့သည္။ မံုတီကုန္းသည္ နယ္ခ်ဲ႕ေခတ္က စစ္ကဲေမာင္ေထာ္ေလးလမ္း (ယခု ဗိုလ္ဆြန္ပတ္္လမ္း)ႏွင့္ ၃၂လမ္းက ေရလယ္ေက်ာင္းလမ္း အမည္ရခဲ့သည္။ ေရွာ္တန္းဆိုသည္မွာ ယခုဆူးေလဘုရားလမ္းႏွင့္ ၀န္းက်င္ကိုေခၚတြင္ခဲ့သည္ျဖစ္သည္။

Ref: ေမာင္ျမတ္မြန္ (ဆူးေလ)၊ ၿမိဳ႕ေတာ္သတင္း။